De radioamateurs in het Belgisch leger van 1940

[Bram1940]

De radioamateurs in het Belgisch leger van 1940

Vlak na de Eerste Wereldoorlog ontstonden de eerste clubs van Belgische radioamateurs. In september 1923 werd de Réseau Belge opgericht in Brussel. Vanaf februari 1926 gaf zij haar eigen tijdschrift QSO uit. Als reactie op de onwil om Vlaamse artikels te publiceren, richtte men in Gent de Vlaamse Radio Bond op in september 1929, met een eigen tijdschrift, CQ VRB.

Réseau Belge.png

Statuten van de asbl (vzw) Réseau Belge uit 1938.

In de jaren 1936-1939 had Antwerpenaar René Verstrepen (ON4AA), voorzitter van de vzw Réseau Belge contact opgenomen met de Generale Staf van het leger en met het Ministerie van Landsverdediging om na te gaan hoe de Belgische radioamateurs hun radiotelegrafisch steentje konden bijdragen in tijden van oorlog, namelijk in een speciale eenheid met hun materiaal.

In juni 1939 kregen de radioamateurs die dat wilden, de toestemming om te dienen bij de transmissietroepen. Ze mochten er hun eigen apparatuur gebruiken. Het werd hen gemeld via het tijdschrift QSO van de vzw Réseau Belge.

Er waren 47 radioamateurs, leden van de vzw Réseau Belge, met militieverplichtingen. Allen vroegen om te dienen bij de transmissietroepen. Bovendien meldden zich nog 14 vrijwilligers van de vzw Réseau Belge die geen militieverplichtingen (meer) hadden, net als 24 andere vrijwilligers, waaronder leden van de VRB. Bij de mobilisatie van 1939 moesten ze eerst nog hun respectievelijke eenheden vervoegen, maar in april 1940 werden alle radioamateurs die niet behoorden tot het officierenkader, gegroepeerd in één eenheid en ter beschikking gesteld van de CPRA, dat administratief toegevoegd was aan het 2de DTCA. (https://on5vl.org/wp-content/uploads/recit-de-on4fq.pdf)

In 1938 werd door het Algemeen Commissariaat van de Passieve Luchtbescherming, onder leiding van Luitenant-Generaal Termonia, in elke provincie een Centre Provincial de Renseignement et d’Alerte (CPRA) opgericht, naast het Centre Général de Renseignement et d’Alerte (CGRA) in Brussel. In iedere provinciehoofdstad werd een provinciale commandopost ingericht in een onderaardse bunker. Het CGRA, tevens het CPRA voor Brabant, bevond zich in een bunker onder het Brusselse Warandepark. In Gent bevond het CPRA zich in een bunker in het Citadelpark. In Antwerpen bevond het CPRA zich in de Prekerskazerne. In Brugge was er de bunker in de stadsomwalling aan de Gentpoortvest. In Luik was er de bunker langs de Boulevard du Troisième Génie.

De commandopost van het 2de DTCA werd op 10 mei 1940 overgebracht naar het CGRA in Brussel. Dit regiment (2RDTCA) was administratief verantwoordelijk voor de Loerdienst. De Loerdienst bestond uit negen batterijen en bemande in elke provincie het CPRA en een twintigtal loerposten. Deze loerposten werden telkens bemand door een vijftal militairen die in de omgeving van de loerpost woonden en een drietal gespecialiseerde loerders van het 2de DTCA. De loerders moesten vijandelijke vliegtuigen waarnemen en inlichtingen over hun bewegingen doorseinen aan het CPRA. (https://18daagseveldtocht.be/territoria ... scherming/)

De loerposten werden geïnstalleerd op de routes waarvan men dacht dat ze door de vijandelijke luchtmacht gevolgd zouden worden en in de nabijheid van belangrijke posten, zoals vliegvelden. De bedoeling van de loerposten was om de bewegingen in de lucht door te geven via het telefoonnet aan de CPRA waar men de bewegingen op een kaart plaatste. De gemobiliseerde radioamateurs moesten, in geval van panne van het telefoonnet, een verbinding tot stand brengen tussen het CGRA en de CPRA’s. Nochtans mochten de radioamateurs hun materiaal, dat bedekt was met een zeil tijdens de mobilisatie, niet meer uittesten tot 10 mei 1940. (https://on5vl.org/wp-content/uploads/recit-de-on4fq.pdf)

In 1939 hebben de Belgische radioamateurs massaal hun zendtoestellen ingeleverd bij het leger, op eenvoudig verzoek van de militaire autoriteiten. Tijdens de bezetting hebben verscheidene Belgische radioamateurs een clandestien netwerk opgezet om, in weerwil van de risico’s en de gevaren, toch berichten te zenden. (G. Neelemans, ON4FT in het tijdschrift QSO, 02/1946, p.1)

Een aantal van die radioamateurs die zich in België bevonden tijdens de bezetting, doken onder in het verzet en de geheime inlichtingendienst. Camille Ledent (ON4LU) schreef hierover in "Avec la Radio de la Résistance". Ledent werd gerekruteerd door René Verstrepen (ON4AA). Zijn chef was Henri Massange de Collombs (ON4MH). Hij maakte deel uit van de groep "Arc en Ciel", die onder de leiding stond van Louis Richard (ON4UF). Ook Theo Nyssen (ON4GK), René Toussaint (ON4US), François Guiot (ON7FG), Albert Aerts (ON4XU), Louis Wery (ON4WR), Henri Wauters (ON4HW) en Johannes Barridez (ON4HX) waren actief als radiotelegrafisten in het verzet tijdens de bezetting of tijdens de bevrijding.

Stainier Albert.jpg

Albert Stainier, pas bevorderd tot kapitein bij de Rijdende Artillerie

Kapitein STAINIER Albert Julien Marie Joseph (°Mont-Saint-Guibert, 05/11/1900) stamnummer 30203 behoorde in 1940 tot de Rijdende Artillerie (Artillerie van het Cavaleriekorps), net als zijn broer Luitenant STAINIER André Marie Joseph Ghislain (°Mont-Saint-Guibert, 04/07/1903) stamnummer 38161 en milicien van de klas 1926. Bieden werden in 1939 of begin 1940 bevorderd. Tot 1938 waren ze resp. luitenant (res) en onderluitenant (res). In 1940 maakten ze beiden deel uit van het reservekader en behoorden beiden vermoedelijk voorheen tot het 17A alvorens opgenomen te worden in het Versterkings- en Opleidingsdepot van de Artillerie (DRI/A: Dépôt de Renfort et d'Instruction de l'Artillerie) als officieren in overtal. Aangezien zij niet voorkomen op de slagorde van het 17A, 18A of 19A in mei 1940, werden zij geacht zich bij de algemene mobilisatie op 10 mei 1940 te melden bij het, in februari 1940 in Leuven opgerichte, 34A. Albert Stainier (ON4LS), lid van de Réseau Belge, was een geparachuteerde geheim agent. Hij werd in opdracht van de Belgische Staatsveiligheid en de Secret Intelligence Service (SIS) in november 1941 geparachuteerd met de missie "Saga". Tijdens een clandestiene radioboodschap werd hij in Korbeek-Lo gearresteerd op 10 maart 1942 nadat hij betrapt was door de opsporingsdienst van het Duitse leger. Hij werd gefusilleerd. Hij was de schoonbroer van de voorzitter-stichter van de Réseau Belge, Robert Deloor. (Slagorde van het RA/CC, Jaarboek van de Officieren van het Belgisch leger, QSO 6/39, QSO 1/40 en https://on8alt.files.wordpress.com/2019 ... ding-d.pdf).

In mei 1946 mochten de radioamateurs op zeer beperkte schaal hun activiteiten terug hernemen, wetende dat de overheid deze tijdelijke goedkeuring te allen tijde terug kon intrekken. De leiding van de vzw Réseau Belge ondernam heel wat stappen ten gunste van haar leden, zodat uiteindelijk het Ministerieel Besluit van 22/07/1947 gepubliceerd werd in het Staatsblad van 10/08/1947, waarin de reglementering opgenomen was voor de private zenders-ontvangers. Een overgangsregeling bestond voor diegenen die voordien al een vergunning bekomen hadden. (L. Richard, ON4UF in het tijdschrift QSO, 12/1947, p.97)

Op 25 januari 1947 verenigden de leden van de Réseau Belge (RB) en de Vlaamsche Radio Bond (VRB) zich in een nieuwe vzw, namelijk de Union Belge des Amateurs-Emetteurs (U.B.A.) dat haar eigen tijdschrift kreeg. De eerste voorzitter was Claude van Pottelsberghe de la Potterie, ON7TK. (https://en.wikipedia.org/wiki/Royal_Uni ... o_Amateurs)

Enkele voorbeelden van roepnamen (indicatifs), van toepassing vanaf 1 januari 1929 (voorheen werden Belgische amateurzenders aangeduid met de prefix EB) (Louis Richard (ON4UF) in QSO, 9/1938, p. 473):
René Verstrepen ON4AA
Camille Ledent ON4LU
Henri Massange de Collombs ON4MH
Louis Richard ON4UF
Theo Nyssen ON4GK
René Toussaint ON4US
François Guiot ON7FG
Albert Aerts ON4XU
Albert Stainier ON4LS
Robert/Rudy Deloor P2 en later ON4SA (voorzitter-stichter R.B. en schoonbroer van Albert Stainier)
Louis Wery ON4WR
Henri Wauters ON4HW
Johannes Barridez ON4HX
E. Cosse ON4DI
Léon Bauwens ON4IJ

[Bram1940]

Bij deze eenheid zou ook een vrijwilliger aangesloten zijn, die geen militaire dienst gedaan had en waarvoor men een legeruniform gaan zoeken was, om hem te "officieliseren". Die man zou ook krijgsgevangen genomen zijn, zonder dus militair te zijn.

Heeft er iemand meer info over deze vrijwilligers of hun eenheid? In twee of drie voertuigen trachtten zij na de capitulatie terug te keren. Het voertuig van Raymond Cornette (ON4EF) uit Luik werd daarbij opgeëist door de Duitsers.

Groeten,
Bram

[Bram1940]

Gemobiliseerden van de vzw R.B. in 1939 waren o.a.
- Raymond Cornette ON4EF
- André Leroy ON4LR
- Raymond Boell ON4AR
- Désiré Hobben ON4OB
- Albert Legrand ON4FQ
- René Verstrepen ON4AA
- ...

[Bram1940]

De onderhandelingen met de Belgische krijgsmacht, eind 1939 - begin 1940, speelden zich blijkbaar voornamelijk af bij de DAT (Défense Aérienne du Territoire), waarbij de radioamateurs uiteindelijk ook terecht kwamen.

7DA479AB-F1C1-40B6-981D-357F7C55A351b.png

6F3931F7-B2AC-47F0-9551-F58904FAE09Cb.png

7DA479AB-F1C1-40B6-981D-357F7C55A351b.png

Groeten,
Bram

[Bram1940]

Hallo,

Een sfeerimpressie uit de eigen verzameling

Grouping TSF.jpg

met op de acghtergrond een foto uit https://18daagseveldtocht.be/transmissi ... ger/waarop dezelfde koptelefoon te zien is:

TTr_Radiooperator.jpg

Groeten,
Bram